Σαν άλλη Περσεφόνη (κριτική)

[γράφει ο Πάνος Γιαννάκαινας]

"Και μέσα σ' ένα τρελό έρωτα

να σαλπάρει η νιότη μου.

Ας σμίξουμε τρεις καρδιές

που δεν μπόρεσαν να ταιριάξουν"

Recine

 


Το να μπορέσει κάποιος να μεταμορφώσει την ανάπτυξη ενός απελπιστικά κοινότοπου θέματος σε λογοτεχνία αξιώσεων, τουλάχιστον στην "άνυδρη" εποχή μας, δεν απαιτεί μόνον έμπνευση και ταλέντο. Θα πρέπει οπωσδήποτε ο συγγραφέας να βασανίζεται από καρμικές "Βαλκυρίες" -σαν αυτές που καθημερινά "ματώνουν" τους άντρες, σαν αυτές για τις οποίες η τέχνη ολόκληρη υποκλίνεται!

Εν προκειμένω, η εκ Θεσσαλονίκης ορμώμενη Αθηνά Τερζή καταφέρνει να μας συγκινήσει με το πρώτο της μυθιστόρημα, επιλέγοντας τον σκολιό και δύσβατο δρόμο του "ψυχογραφείν", με ψήγματα ψευδο-δράσης που λειτουργούν ως όαση -ή καλύτερα ως σανίδα σωτηρίας για τον ναυαγισμένο αναγνώστη, που ανίκανος ν' αντιδράσει συνειδητοποιεί μέσα από τον μύθο τού "Σαν άλλη Περσεφόνη" την ρηχότητα και την απαξία της δικής του καθημερινότητας. Η ουσία της; Τα ακατεύναστα των ανθρώπων ερωτικά πάθη, οι εμμονές, οι ακαταστάλακτες εκείνες δυνάμεις που συνωστίζονται στην καρδιά και κουρσεύουν την ύπαρξή μας: Δεν περιγράφει απλώς την αιώνια femme fatale που κατάφερε ν' αποδράσει στον αιώνα μας, ανασταίνει την λατρεμένη κι επίφοβη femme genuine, την ερεβώδη γυναίκα που ξυπνά μέσα μας τα ορμέμφυτα πάθη της πρωτόγονης φύσης.

Η συγγραφέας διατηρεί μια στιλπνή και φρέσκια γραφή, επιμένει στην μουσική των λέξεων, στον χορό των νοημάτων -κάτι σαν καντρίγια του Γκουαδαλκιβίρ! Δεν επιχειρεί τοξεύματα σε ανήλια βάθη, δεν "σκοτεινιάζει" τον αίσιο ουρανό της τέχνης της. Επιδίδεται με πειθαρχία και πίστη στην ανάπλαση ενός κόσμου χαμένου για όλους εμάς τους "πρωτόπλαστους" αστυάρχοντες -και πολύ φοβούμαι πως το αναγνωστικό της κοινό θα λατρέψει το ανάγνωσμα χωρίς να συντονιστεί με τον ακραίο παλμό του δημιουργού, χωρίς να βιώσει αδιάπτωτα και σε όλη την ένταση τα ερωτικά ψελλίσματα της κεντρικής ηρωίδας. Ωστόσο, η αλήθεια της θα πρυτανεύσει και ο καιρός -είμαι βέβαιος- θα δικαιώσει τους κόπους της...

Βεβαίως, λόγω της απειρίας της (το εν λόγω μυθιστόρημα είναι και το παρθενικό της), αλλά κυρίως λόγω των δυσκολιών τού όλου εγχειρήματος, η κ. Τερζή δεν κατάφερε ν' αποφύγει ατοπήματα -κυρίως στον συντονισμό και την "γεωγραφία" του πονήματός της. Τα τρία πρώτα κεφάλαια είναι πραγματικά αριστουργήματα, αλλά στην συνέχεια η γραφή δείχνει ν' ασφυκτιά μέσα στην στενότητα των περίπου 200 σελίδων που απομένουν. Το ύφος εκπίπτει σταδιακά, σαν τους χαρακτήρες των ηρώων της, σαν την αναγκαστική "παύση πυρός" που αποκοιμίζει τους εραστές - διεκδικητές: "Μερικές φορές, το να είναι κανείς ένας ρημαγμένος άνθρωπος, είναι αυτό το ίδιο μια φυσική κλίση", υποστήριζε κάποτε ο Eliot -φράση που αναδύεται πιστά μέσα από τις σελίδες τής Αθηνάς Τερζή!

Άλλωστε δεν μπόρεσα να μην διαπιστώσω και μια παραδοξολογία: Η γραφή προσιδιάζει συχνά την αντρική ψυχολογία, νομίζεις πως γράφει άντρας (!), κι αυτό γιατί η αφήγηση δίνεται μέσα από μια περισσότερο αντρική παρά γυναικεία σκοπιά. Δεν είναι απαραίτητα μειονέκτημα, αλλά σαφώς προβληματίζει τον "βαθύ" αναγνώστη... Το κακό είναι ότι η "συρραφή" των κεφαλαίων γίνεται με όλη την αδεξιότητα του αντρικού χεριού που κρατά την βελόνα! Θα προτιμούσα μια πιο ομαλή μετάβαση από την μία ενότητα στην άλλη και όχι μια τόσο "θαρραλέα" αποδικτύωση από κεφάλαιο σε κεφάλαιο -ήδη ο μύθος είναι αρκετά εξαντλητικός για να επιτρέπει τέτοιου είδους ακροβασίες...

Τέλος, η "κάθαρσις" επέρχεται απότομα, στωικά, σαν καλοϋπολογισμένη αλλαγή φρουράς! Την οικονομία της αφήγησης σώζει την ύστατη στιγμή η κυκλική (αρχή και τέλος) αναφορά στον απόγονο της ηρωίδας, την κόρη Ελένη, επαναφέροντας την απολεσθείσα ισορροπία. 

Όπως και να 'χει, έχω την αίσθηση ότι αυτό το πρώτο δείγμα γραφής υπόσχεται μια λαμπρή συνέχεια. Η Αθηνά Τερζή, με αυτό της το βιβλίο, έθεσε από μόνη της πολύ ψηλά τον πήχυ, οπότε η συνέχεια θα απαιτήσει ακραίες δεξιότητες και κοπιαστική εργασία για να κρατηθεί στο βάθρο που με αξία κατέκτησε. Το ευχόμαστε ολόψυχα!

Διαβάστε επίσης: Σαν άλλη Περσεφόνη