Η άγρια τάξη

[ παρουσίαση ]

«Είτε επρόκειτο για τον Beuys (συνεχιστή της ρομαντικής γερμανικής παράδοσης στο ρόλο του πνευματικού πατέρα και χαρισματικού αρχηγού) είτε για τον αυστριακό ακτιβιστή Otto Muehl (ηγέτη μιας ελευθεριάζουσας μικρο-κοινωνίας που βάδιζε με αρκετή ομολογουμένως αδεξιότητα στα ίχνη του γάλλου ουτοπιστή Charles Fourier), είτε πάλι επρόκειτο για τους καταστασιακούς, τον Guy Debord και την οργισμένη απαξίωση της κοινωνίας του θεάματος, το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο. Όπως σημειώνει η Laurence B. Dorléac, αυτές οι άγρια ενθουσιώδεις, προκλητικές ή ζοφερές εκδηλώσεις των επιγόνων του κινήματος Dada –οι οποίοι, κατά τη γνώμη μου, κατάφεραν να κληρονομήσουν τα πάντα εκτός από το καταλυτικό χιούμορ του– αφομοιώθηκαν από το σύστημα μέχρι του σημείου οι μαγνητοσκοπημένες ταινίες ακόμη και των πιο προκλητικών εκδηλώσεών τους να προβάλλονται στα Μουσεία. Εξάλλου, η Γαλλίδα ιστορικός αντιμετωπίζει και την εξέγερση του Μάη του ’68 όχι ως απόπειρα μιας επαναστατικής αρχής, αλλά ως την τελική εκτόνωση, ως τον ύστατο χαλαρωτικό σπασμό μιας κοινωνίας έτοιμης να παραδοθεί στο παραγωγικό άγχος, στην άσκοπη κατανάλωση, στην ακόμη πιο άσκοπη υπερ-πληροφόρηση και στην ανία. Όταν η πρόκληση και, πολύ περισσότερο, η εξέγερση μετατρέπονται σε καταναλώσιμο είδος, η μάχη έχει πλέον οριστικά χαθεί.» - Ν. Λοϊζίδη

Αυτό το βιβλίο γεννήθηκε από μια ασάφεια: από την αδυναμία μας να κατανοήσουμε τον πολλαπλασιασμό των σημείων βίας στην Τέχνη κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960 σχεδόν σε όλο τον βιομηχανικό κόσμο που κλονίζεται από νέους φόβους: ο Ψυχρός Πόλεμος, οι αποικιακοί πόλεμοι, ο πόλεμος των φύλων, η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας, η μηχανοποίηση, η έκπτωση των ανθρωπιστικών αξιών, η ανία. Πολύ πριν τα επαναστατικά γεγονότα του 1968, οι καλλιτέχνες που κληρονόμησαν τη διαβρωτική διδασκαλία του ντανταϊσμού και του Marcel Duchamp δίνουν μια νέα, δική τους τροπή στη γιορτή, και γίνεται σύντομα αισθητή η αμφίσημη έξαρση της καρναβαλικής συμπεριφοράς τους, η οποία στηρίζεται τόσο στη διάθεση για ζωή όσο και στο θάνατο. Ταυτόχρονα απελευθερωμένοι αλλά και θορυβημένοι από το θάνατο του Θεού (που αναγγέλθηκε από τον Sade έως τον Nietzsche), εμφανίζονται ως η κακή συνείδηση της Δύσης. Ζητούν επιστροφή στις ρίζες, αφύπνιση των δυνάμεων, εκ νέου επινόηση των τελετουργικών διαδικασιών· θέλουν να προκαλέσουν, να καταστρέψουν, να θυσιάσουν. Η βία στην τέχνη τους είναι νεο-πρωτόγονη και, μοιραία, πολύ πιο έντονη και διαδεδομένη στις χώρες που υπερασπίστηκαν τη ναζιστική Γερμανία, οι οποίες δυσκολεύονται να συνέλθουν από τη βαναυσότητα του πολέμου περισσότερο από τις άλλες χώρες και κλονίζονται ακόμη περισσότερο, καθώς συγχρόνως παρασύρονται σε έναν βεβιασμένο εκσυγχρονισμό. Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα της μεταβαλλόμενης λειτουργίας της Τέχνης στις σύγχρονες κοινωνίες ως κάθαρση, διεγερτικό, πυροκροτητής επανάστασης ή δικλείδα ασφαλείας της εξουσίας.

Από το ιαπωνικό νεο-νταντά στο βιεννέζικο κίνημα δράσεων, και από τον σαμανισμό του Beuys στη Γερμανία στον Νέο Ρεαλισμό ή στα πρώτα χάπενινγκς στη Γαλλία, είναι πολλά τα σημάδια που φανερώνουν την αλλαγή των καιρών, φτάνοντας ακόμη και μέχρι την αυτοτιμωρία του δημιουργού, η ηρωική υπόσταση του οποίου τίθεται σε πλήρη αμφισβήτηση.
Πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο που είχε καταδικάσει τους λαούς σε σκληρή δοκιμασία σώματος και πνεύματος, η απελευθέρωση δεν είναι ίδια στην Ashiya, στο Παρίσι, στη Βιέννη, στο Βερολίνο ή στο Μιλάνο.

Πέρα από σύνορα και παραδόσεις, υπάρχουν ωστόσο συγκλονιστικές σχέσεις που ομολογούν την ενοχή αλλά και την ανένδοτη θέληση να βγουν από τον κόσμο όπως αυτός είναι, μέσα σε πράξεις βίας και παραβίασης ενός θεάτρου πολλαπλά εγκλωβισμένου, όπου η δύναμη της εξουσίας μοιάζει να μην έχει κανένα αντίκρισμα.

Λίγα λόγια για την συγγραφέα

Η Laurence Bertrand Dorléac είναι ιστορικός τέχνης, πανεπιστημιακός και μέλος του Institut Universitaire de France. Έχει δημοσιεύσει πολλά κείμενα για την τέχνη του 20ού αιώνα.

Λίγα λόγια για την επιμελήτρια της σειράς

Η Νίκη Λοϊζίδη σπούδασε οικονομικές και πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Το 1973 έφυγε για το Παρίσι όπου και ακολούθησε έναν ευρύ κύκλο μεταπτυχιακών σπουδών στην Ιστορία και Κοινωνιολογία της Τέχνης. Οι σπουδές και η διατριβή της, την οποία υποστήριξε το 1981 στην Ecole des Hautes Etudes, είχαν ως βασικό αντικείμενο έρευνας το σουρεαλισμό. Δίδαξε Ιστορία της Τέχνης στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (1982-85) και από το 1985 διδάσκει στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Από το 1992 συμμετέχει στο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών Ιστορίας της Τέχνης της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι μέλος της AICA (Διεθνής Ένωση Κριτικών Τέχνης) και συνεργάτης του CEAS (Κέντρο Κοινωνιολογικών Σπουδών για την Επικαιρότητα) της Σορβόννης, μέλος της Ελληνικής και Διεθνούς Εταιρείας Συγκριτικής Γραμματολογίας και μέλος του Συνδέσμου Επιστημόνων για την προώθηση της Κοινωνιολογικής Έρευνας της Ecole des Hautes Etudes.

Έχουν εκδοθεί τα παρακάτω βιβλία: "Ο υπερρεαλισμός στην ελληνική τέχνη - Η περίπτωση του Νίκου Εγγονόπουλου" 1984, "Ο Τζιόρτζιο ντε Κίρικο και η σουρεαλιστική επανάσταση" 1987, "Ο μύθος του Μινώταυρου στην πρωτοπορία του μεσοπολέμου" 1988, "Απόγειο και κρίση της πρωτοποριακής ιδεολογίας" 1992, "Ημερολόγιο θεραπείας" (Νουβέλα) 1997.
_____________________________________________________________
Laurence Bertrand Dorléac: "Η άγρια τάξη - Βία, ανάλωση και ιερό στην τέχνη των δεκαετιών 1950 - 1960"

Eπιμέλεια: Νίκος Δασκαλοθανάσης - μετάφραση: Έλενα Αναστασάκη - σειρά: Η βιβλιοθήκη της τέχνης, Διεύθυνση: Νίκη Λοϊζίδη -

ISBN 978-960-211-878-8 - σελ. 656 - τιμή 35,00 ευρώ