Ο μηχανισμός της καταστροφής

[ παρουσίαση ]

Τη νύχτα της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου 1955, η ελληνική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης έγινε στόχος απρόκλητων βιαιοτήτων. Μέσα σε λίγες ώρες εμπορικά καταστήματα, βιοτεχνίες, σπίτια, ακόμα και οι εκκλησίες των Ελλήνων μετατράπηκαν σε ερείπια. Τα γεγονότα αυτά σήμαναν την αρχή του τέλους της κοινότητας των Ρωμιών της Πόλης. Η βίαιη αυτή επίθεση σύντομα συνυφάνθηκε με τις ψυχροπολεμικές πολιτικές εξελίξεις της εποχής, και τα πραγματικά γεγονότα αποσιωπήθηκαν εξίσου γρήγορα.

Με αφορμή την 50η επέτειο της μεγάλης καταστροφής, ο Σπύρος Βρυώνης ανασυνέθεσε τα γεγονότα εκείνης της νύχτας στο μεγαλειώδες έργο του «Ο μηχανισμός της καταστροφής: το τουρκικό πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955 και ο αφανισμός της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης», το οποίο εκδόθηκε στα αγγλικά το 2005.

Αυτή η μνημειώδης μελέτη είναι το πρώτο έργο τέτοιου βάθους και εύρους που έχει εκδοθεί σε οποιαδήποτε γλώσσα γι' αυτή την καθοριστική στιγμή της σύγχρονης τουρκικής και ελληνικής ιστορίας. Έχει υμνηθεί ως "magnum opus", ως "πρωτότυπο και βαρυσήμαντο", ως "λαμπρό έργο". Είναι βέβαιο ότι θα αναγνωριστεί ως η απροσπέραστη μελέτη των βίαιων γεγονότων που τόσο αναλυτικά περιγράφει και εξετάζει.

Ο τόμος περιλαμβάνει και ένα εκτεταμένο ένθετο με τις μοναδικές φωτογραφίες του Δημητρίου Καλούμενου. Η εξαιρετική φωτογραφική τεκμηρίωση προσδίδει επιπρόσθετο βάρος στις αρχειακές μαρτυρίες που παρουσιάζει ο συγγραφέας και στην ιστορική ανάλυση του πογκρόμ και των συνεπειών του.

«Ο Σπύρος Βρυώνης έγραψε ένα magnum opus. Η πληρότητα της έρευνας και της ανάλυσης, η ποικιλία του τεκμηριωτικού υλικού του, η απόλυτη ακρίβεια και της παραμικρής λεπτομέρειας, η παρουσίαση των απόψεων των δραστών, των θυμάτων και των απλών θεατών των γεγονότων και η πλήρης διαλεύκανση της αλήθειας ενός εγκλήματος, το οποίο σκοπίμως έχει υποτιμηθεί ή και αποσιωπηθεί, φανερώνουν το ηθικό σθένος ενός αφοσιωμένου ερευνητή και ιστορικού.» - (Richard G. Hovannisian, Καθηγητής της Ιστορίας της Αρμενίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας)

«Κάθε έθνος έχει στην ιστορία του επεισόδια που προτιμά να ξεχνά, γεγονότα τα οποία η συλλογική μνήμη προσπαθεί να απωθήσει ή και να σβήσει για πάντα. Η επίθεση που υποκίνησε το τουρκικό κράτος εναντίον των χριστιανών της Κωνσταντινούπολης την 6η προς 7η Σεπτεμβρίου 1955 είναι ένα τέτοιο γεγονός στη σύγχρονη τουρκική ιστορία. Η έκδοση του λαμπρού βιβλίου ενός από τους κορυφαίους ιστορικούς του μικρασιατικού χώρου είναι επομένως ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη. Το βιβλίο παρουσιάζει με ενδελεχή και τεκμηριωμένο τρόπο τα τραγικά γεγονότα, τα οποία όχι μόνο είχαν ως αποτέλεσμα τον αφανισμό της ελληνικής, της αρμενικής και της εβραϊκής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, αλλά επίσης φτώχυναν ηθικά και πνευματικά το τουρκικό έθνος.» - (Fatma Muge Gocek, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν)

«Ο διωγμός των Ελλήνων στη σύγχρονη Τουρκία ήταν και εξακολουθεί να είναι μια προέκταση της αμείλικτης πολιτικής των εθνικών εκκαθαρίσεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σε αυτόν τον αξιοσημείωτα πλήρη, σχολαστικά τεκμηριωμένο και ογκώδη τόμο, ο διακεκριμένος ερευνητής Σπύρος Βρυώνης αναδεικνύει ένα καίριο γεγονός: τα γεγονότα της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου 1955 οργανώθηκαν προσεκτικά και ενορχηστρώθηκαν από τις ανώτατες αρχές της Άγκυρας, αλλά, όπως συνήθως συμβαίνει, ξέφυγαν τελικά από κάθε έλεγχο. Η κατάληξη ήταν ένα ακόμα αποτρόπαιο επεισόδιο σε έναν ιστορικό κατάλογο που κηλιδώνεται από πληθώρα βαρβαροτήτων εις βάρος ευπαθών μειονοτήτων» - (Vahakn N. Dadrian, επικεφαλής του τμήματος έρευνας σε θέματα γενοκτονίας του Ινστιτούτου Zoryan)

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Σπύρος Βρυώνης, κορυφαίος βυζαντινολόγος της γενιάς του, γεννήθηκε το 1928 στο Μέμφις του Τεννεσή των Η.Π.Α. από οικογένεια κεφαλληνιακής καταγωγής. Μετά το τέλος των μεταπτυχιακών σπουδών του στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, ξεκίνησε την πανεπιστημιακή σταδιοδρομία του διδάσκοντας στο ίδιο πανεπιστήμιο. Έχει διατελέσει καθηγητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (όπου χρημάτισε και διευθυντής του Κέντρου Σπουδών Εγγύς Ανατολής G. E. von Grunebaum), καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητής Ελληνικού Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (όπου κατείχε και τη θέση του διευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης), από το οποίο αποχώρησε με τον τιμητικό τίτλο του ομότιμου καθηγητή Ελληνικού Πολιτισμού.

Μέλος πολλών επιστημονικών φορέων, επίτιμος διδάκτορας πολλών πανεπιστημίων (μεταξύ των οποίων το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Πανεπιστήμιο Κύπρου), ο Σπύρος Βρυώνης έχει τιμηθεί με σημαντικές επιστημονικές διακρίσεις: έχει εκλεγεί τακτικό μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, της Αμερικανικής Ακαδημίας Μεσαιωνικών Σπουδών, της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Το πλούσιο ερευνητικό και συγγραφικό έργο του αφορά στο Βυζάντιο, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τα Βαλκάνια και τον αραβικό κόσμο και περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό βιβλίων και άρθρων. Κυριότερα βιβλία του:

"Η παρακμή του μεσαιωνικού πολιτισμού της Μικράς Ασίας και η διαδικασία του εξισλαμισμού, 11ος έως 15ος αιώνας" (ΜΙΕΤ 1997)

"Η καθ' ημάς Ανατολή: Η πνευματική παράδοση του μεσαιωνικού ελληνισμού στον σλαβικό και ισλαμικό κόσμο" (Βάνιας 1995)

"Byzantium and Europe" ("Βυζάντιο και Ευρώπη"), Harcourt, Brace and World, 1967

"Byzantium: Its Internal History and Relations with the Islamic World" ("Βυζάντιο: Η εσωτερική του ιστορία και οι σχέσεις του με τον ισλαμικό κόσμο"), Variorum Reprints, 1971

"Studies on Byzantium, Seljuks and Ottomans" ("Μελέτες για το Βυζάντιο, τους Σελτζούκους και τους Οθωμανούς"), Undena Publications, 1982

"Studies in Byzantine Institutions and Society" ("Μελέτες για τους θεσμούς και την κοινωνία του Βυζαντίου), Aristide D. Caratzas, 1997.

Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται και τα εξής βιβλία, τα οποία επιμελήθηκε σε συνεργασία με άλλους:

"Aspects of the Balkans: Continuity and Change" ("Όψεις των Βαλκανίων: Συνέχεια και αλλαγή") σε συνεργασία με τον Henrik Birnbaum, Mouton, 1972

"Islam and Cultural Change in the Middle Ages" ("Ισλάμ και πολιτιστική αλλαγή στον Μεσαίωνα), Harrassowitz, 1975

"Individualism and Conformity in Classical Islam" ("Ατομικισμός και συμμόρφωση στο κλασικό Ισλάμ") σε συνεργασία με τον Amin Banani, Harrassowitz, 1977

"Islam's Understanding of Itself" ("Το Ισλάμ και η αυτοκατανόησή του") σε συνεργασία με τον Richard G. Hovannisian, Undena Publications, 1983

"Essays on the Slavic World and the Eleventh Century" ("Δοκίμια για τον σλαβικό κόσμο και τον 11ο αιώνα"), Aristide D. Caratzas, 1992.
_____________________________________________
Σπύρος Βρυώνης: "Ο μηχανισμός της καταστροφής - Το τουρκικό πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955 και ο αφανισμός της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης"

ISBN 960-05-1302-3 - σελ. 747 - τιμή 33,00 ευρώ - έκδοση Μαΐου 2007