Τα άνθη του κακού - Τα απαγορευμένα ποιήματα

[ παρουσίαση ]

Καλλιτεχνική, εικονογραφημένη, δίγλωσση έκδοση με τα περίφημα «Απαγορευμένα Ποιήματα» του γενάρχη της νέας ποίησης και πατέρα της μοντέρνας συνθήκης Σαρλ Μπωντλαίρ. Πρόκειται για ποιητικές συνθέσεις με τολμηρό ερωτικό περιεχόμενο που απαγορεύτηκαν στην εποχή τους με την κατηγορία της προσβολής της δημόσιας αιδούς και των χρηστών ηθών.

Tα ποιήματα προέρχονται από τη μία και μόνη ποιητική συλλογή του Μπωντλαίρ, «Tα Άνθη του κακού» (1857), και δημοσιεύονται σε νέα, έμμετρη μετάφραση του Ερρίκου Σοφρά, μεταφραστή της Έμιλυ Ντίκινσον.

Η εικονογράφηση έγινε από τον ολλανδό ζωγράφο Πατ Αντρέα (Pat Andrea, Xάγη 1942), βασικό εκπρόσωπο του μαγικού ρεαλισμού και της νεοπαραστατικής ζωγραφικής.

Στη συγκεκριμένη έκδοση περιέχονται τα έξι απαγορευμένα ποιήματα και το σονέτο «Επιγραφή σ’ ένα βιβλίο καταδικασμένο» που γράφτηκε για να «ανοίγει» την τρίτη έκδοση των Fleurs du mal (1868), την οποία ο Μπωντλαίρ δεν πρόλαβε να δει τυπωμένη. Στα επτά ποιήματα ανιχνεύουμε όλα σχεδόν τα μοτίβα του ποιητή: δαιμονολογία, ερωτευμένες γυναίκες, ars amoris, σαδισμός, ανέφικτο και παιδωμές του έρωτα, καταραμένο ζευγάρι, taedium vitae, επιθυμία θανάτου, λήθη, ωμοφαγία κ.ά. Έξι και ένα από τα θερμότερα, τα πιο βαθύχρωμα άνθη του κακού γραμμένα σε στιχουργική τελειότητα.

Ο Ερρίκος Σοφράς, πιστός στο πνεύμα και το γράμμα του ποιητή, παρά τους τόσους περιορισμούς της φόρμας και της ομοιοκαταληξίας, κατόρθωσε να διατηρήσει το ρυθμό του πρωτοτύπου χαρίζοντάς μας επτά ελληνικά ποιήματα. Με χυμώδη γλώσσα και εκφραστική ένταση συστήνει στον αναγνώστη έναν Μπωντλαίρ απόλυτα σημερινό, αναδεικνύοντας τον άγριο λυρισμό, τον βίαιο ερωτισμό, τον κολασμό της φωνής του μεγάλου καταραμένου.

Ο Πατ Αντρέα, μετά τη θαυμαστή εικονογράφηση της Αλίκης του Λιούις Κάρολ (2006), εμπνέεται από τα «Απαγορευμένα ποιήματα» και ζωγραφίζει (2008) δεκαεννιά εικόνες γεμάτες ερωτισμό και υποβολή. Έγχρωμα σχέδια και τέμπερες, ανάμεσα στο ρεαλισμό και το όνειρο, νοτισμένα από τον αισθησιασμό και την απειλή της ποίησης του «βασιλέα των ποιητών» (ο Ρεμπώ για τον Μπωντλαίρ).

O Mπωντλαίρ αρχίζει να γράφει τα Άνθη του κακού στα είκοσι δύο του χρόνια, το 1843. Η συλλογή, με 100 ποιήματα, κυκλοφορεί στις 25 Ιουνίου 1857, σε 1.100 αντίτυπα και αμέσως γίνεται δεκτή από τους ομοτέχνους με μεγάλα εγκώμια. «Νέο ρίγος στην τέχνη» (Ουγκώ), «ποιήματα που μ’ έχουν μαγέψει» (Φλωμπέρ), «πολύτιμα πετράδια» (Γκωτιέ). Όμως η εκφραστική και θεματική τους τόλμη, ο αντικομφορμισμός, η άρνηση των αστικών αξιών, το στοιχείο της εξέγερσης που ελλόχευε σε κάθε ποίημα πυροδοτούν την αντίδραση.

Δέκα μόλις μέρες μετά την έκδοση, δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Figaro», 5 Ιουλίου 1857, άρθρο κάποιου Γκυστάβ Μπουρντέν που στηλιτεύει με τρόπο σκαιό την ανηθικότητα της συλλογής: «Είναι στιγμές που αμφιβάλλει κανείς για τη διανοητική κατάσταση του κ. Μπωντλαίρ. Το βρομερό παραγκωνίζει το χυδαίο και ενώνεται με το αισχρό. Ποτέ δεν είδαμε να δαγκώνονται τόσα στήθη σε τόσο λίγες σελίδες. Ένα όργιο από δαίμονες, έμβρυα, γάτες, διαβόλους. Ένα νοσοκομείο για κάθε παραφροσύνη του πνεύματος».

Σε δύο μέρες επεμβαίνει το Υπουργείο Εσωτερικών και παραπέμπει σε δίκη τον εκδότη Πουλέ-Μαλασσί αλλά και τον ποιητή για προσβολή της δημόσιας αιδούς και των χρηστών ηθών. Η Β´ Αυτοκρατορία προσπαθεί να εδραιώσει το πολίτευμα προστατεύοντας την ηθική της αστικής τάξης. Δημόσιος κατήγορος ορίζεται ο Ερνέστ Πινάρ, που έξι μήνες πριν, στο δικαστήριο της Ρουέν, είχε εξαπολύσει μύδρους εναντίον της Κυρίας Μποβαρύ του Φλωμπέρ. Το δικαστήριο του Παρισιού καταδικάζει τον ποιητή και τους εκδότες του βιβλίου, τους επιβάλλει χρηματικές ποινές και διατάζει την απάλειψη έξι ποιημάτων. Πρόκειται για τα περίφημα έξι «απαγορευμένα»: «Λέσβος», «Κολασμένες γυναίκες – Δελφίνη και Ιππολύτη», «Η Λήθη», «Σε κάποια πολύ πρόσχαρη», «Τα Κοσμήματα», «Οι μεταμορφώσεις της Λάμιας». Η απαγόρευση ίσχυσε ως το 1949, οπότε έγινε και η αναθεώρηση της δίκης.

Πράγματι το 1861 κυκλοφορεί η νέα έκδοση του βιβλίου χωρίς τα συγκεκριμένα ποιήματα. Όμως ο Μπωντλαίρ είναι συντετριμμένος. «Στη βλασφημία αντιτάσσω την ανάταση στον ουρανό. Στην αισχρότητα αντιτάσσω πλατωνικά λουλούδια» είχε πει στην απολογία του στο δικαστήριο. Η δίκη στάθηκε για τον ποιητή η αρχή του τέλους.

Ελάχιστα βιβλία στην ιστορία της λογοτεχνίας επηρέασαν όσο τα Άνθη του κακού, αφού ο Μπωντλαίρ πέτυχε και απελευθέρωσε την αισθητική από κάθε ηθική και δεοντολογική δέσμευση γράφοντας μια ποίηση οπωσδήποτε ανατρεπτική, που αγγίζει την ουσία της ύπαρξης του ανθρώπου, με μια σύγχρονη εκφραστική τέχνη και εικονοποιία, που αποδίδουν το τραγικό κενό του αιώνα του, αλλά και όλων των αιώνων.

«Το μέγιστο παράδειγμα νεοτερικής ποίησης όλων των γλωσσών» - Τ. Σ. Έλιοτ

«Το τελευταίο ποιητικό βιβλίο που είχε απήχηση σε όλη την Ευρώπη» - Βάλτερ Μπένγιαμιν

Βάζοντας στη θέση της φύσης την πόλη, στη θέση της ηθικής και των ιδανικών την υποβλητική μορφή του κακού, ο Μπωντλαίρ αντιστρέφει τις αστικές αξίες: ποιητής και βιβλίο γίνονται μια απειλή. O «Δάντης της έκπτωτης εποχής μας», όπως τον χαρακτήρισαν, γράφει το έπος του με ήρωες πόρνες, ζητιάνες, νοσηρά ερωτευμένους, θανατόφιλους, οπιομανείς. Με τη μία και μόνη συλλογή του καταφέρνει να μεταστρέψει θεματικά και μορφολογικά όλη τη λογοτεχνική παραγωγή που ακολουθεί, επιτυγχάνει να αναγάγει τη modernité σε δεσπόζουσα έννοια της νέας αισθητικής. Προβαίνοντας στην απομυθοποίηση της καθιερωμένης θρησκείας και των συμβατικών αξιών, μυθοποιεί το κακό, το καθημερινό και το αισθητικά απορριπτέο, ανανεώνει σε βάθος τα ποιητικά θέματα (μοτίβα), αποδεικνύει τη σχέση ανάμεσα στο κακό και την ομορφιά, την ευτυχία και το ανέφικτο, τη βία και την ηδονή.
_______________________________________________
Σαρλ Μπωντλαίρ: "Τα άνθη του κακού - Τα απαγορευμένα ποιήματα"

ISBN 978-960-455-698-4 - σελ. 72 - τιμή 18,00 ευρώ - έκδοση 2009