Ενάντια στην τελειότητα - Η ηθική στην εποχή της γενετικής μηχανικής

Οι καινοτομίες στη γενετική μας επιφυλάσσουν μια υπόσχεση και μια περιπλοκή. Η υπόσχεση είναι ότι σύντομα θα είμαστε σε θέση να θεραπεύουμε και να προλαμβάνουμε μια σειρά εκφυλιστικών νόσων. Η περιπλοκή είναι ότι η νέα γνώση μπορεί επίσης να μας επιτρέψει να χειριστούμε την ίδια μας τη φύση: να ενισχύσουμε τα γενετικά μας γνωρίσματα κι εκείνα των παιδιών μας, επιδιώκοντας να  είμαστε «καλύτερα από καλά».

Οι εξελίξεις της εμβιομηχανικής μας φέρνουν αντιμέτωπους με ερωτήματα σε μεγάλο βαθμό λησμονημένα στον νεότερο κόσμο - ερωτήματα σχετικά με το ηθικό καθεστώς της φύσης και τη στάση των ανθρώπων απέναντι στον κόσμο.


Καθώς αυτά αγγίζουν τα όρια της θεολογίας, οι νεωτερικοί φιλόσοφοι και πολιτικοί επιστήμονες τείνουν να τα παρακάμψουν. Αλλά οι νέες δυνάμεις της βιοτεχνολογίας τα καθιστούν αναπόδραστα.

Ο επιφανής Αμερικανός φιλόσοφος Μάικλ Σαντέλ κάνει εδώ την εξαίρεση: διερευνώντας με υποδειγματικό τρόπο τα ηθικά αυτά διλήμματα, δείχνει ότι η  ενίσχυση της ανθρώπινης φύσης μέσα από γενετικές τεχνολογίες είναι επιλήψιμη, για λόγους που δεν περιορίζονται στην ασφάλεια και τη δικαιοσύνη· αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια ελέγχου και κυριαρχίας που αδυνατεί να εκτιμήσει τον χαρισματικό χαρακτήρα των ανθρώπινων δυνάμεων και επιτευγμάτων. Το κυνήγι της τελειότητας είναι ελαττωματικό.

«Είναι δελεαστικό να σκεφτούμε ότι ο εμβιομηχανικός σχεδιασμός των παιδιών μας και του εαυτού μας με στόχο την επιτυχία σε μια ανταγωνιστική κοινωνία είναι μια άσκηση ελευθερίας. Όμως η αλλαγή της φύσης μας ώστε να προσαρμοστεί στον κόσμο, αντί για το αντίστροφο, είναι στην πραγματικότητα η βαθύτερη μορφή αποδυνάμωσης. Μας αποσπά από τον κριτικό αναστοχασμό του κόσμου και νεκρώνει την παρόρμηση για κοινωνική και πολιτική βελτίωση. Αντί να χρησιμοποιούμε τις νέες γενετικές δυνάμεις μας για να ισιώσουμε "το στραβό ξύλο της ανθρωπότητας", θα έπρεπε να κάνουμε ό,τι μπορούμε ώστε να δημιουργήσουμε κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες πιο φιλόξενες στα χαρίσματα και τους περιορισμούς των ατελών ανθρώπινων όντων.» - Μ. Σ.

Ζούμε σ' έναν κόσμο, λέει ο Μάικλ Σαντέλ, όπου «η επιστήμη κινείται ταχύτερα από την ηθική κατανόηση». Ωστόσο, χάρη στον Σαντέλ, η ηθική κατανόηση φαίνεται να καλύπτει τη διαφορά. Κλωνοποίηση, βλαστοκυτταρική έρευνα, φάρμακα που ενισχύουν τις επιδόσεις, χάπια που σας δυναμώνουν ή σας ψηλώνουν: αν κάποια επιστημονική εξέλιξη σας ενοχλεί, αλλά δεν μπορείτε να εξηγήσετε  το λόγο, ο Μάικλ Σαντέλ θα σας βοηθήσει να καταλάβετε γιατί ανησυχείτε. Κι έπειτα θα σας πει αν έχετε δίκιο. - MICHAEL KINSLEY 

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Michael J. Sandel   είναι καθηγητής πολιτικής διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο Harvard, όπου διδάσκει πολιτική φιλοσοφία από το 1980. Το διδακτικό και συγγραφικό του έργο εκτείνεται από την  ηθική, την πολιτική, τα οικονομικά και το δίκαιο μέχρι τη βιοτεχνολογία και την παγκοσμιοποίηση. 

Βιβλία του είναι: 

Liberalism and the Limits of Justice (1982 - ελληνική έκδοση: Ο φιλελευθερισμός και τα όρια της δικαιοσύνης, Πόλις), 

Democracy's Discontent (1996),  

Public Philosophy: Essays on Morality in Politics (2005),  

The Case against Perfection: Ethics in the Age of Genetic Engineering (2007 - Ενάντια στην τελειότητα, Αλεξάνδρεια) 

και 

Justice: What's the Right Thing to Do? (2009 - Δικαιοσύνη: Τι είναι το σωστό; Πόλις).