Με τη φράση αυτή ο μεγάλος Ουρουγουανός συγγραφέας και διανοοούμενος Εδουάρδο Γκαλεάνο συνοψίζει παραστατικά το περιεχόμενο και το στόχο του τελευταίου του βιβλίου, αλλά και του συνόλου της συγγραφικής του πορείας.
Ο Γκαλεάνο προσφέρει στους αναγνώστες του ένα έργο ιστορίας και πολιτικού στοχασμού επιδιώκοντας να φέρει στο φως την άλλη όψη του κόσμου, να αναδείξει τις πτυχές του ιστορικού βιώματος του ανθρώπου, που αποκρύπτει η επίσημη αφήγηση του ιστορικού παρελθόντος, την οποία υπαγορεύει η εξουσία.
Η ιστορία γράφεται από τους νικητές, λέει η γνωστή ρήση, όμως ο Γκαλεάνο φαίνεται πως έχει θέσει προγραμματικό στόχο της συγγραφικής του πορείας να γράψει την ιστορία που δεν πρόλαβαν να γράψουν οι ηττημένοι, οι αφανείς, οι αδύναμοι, οι «ελάσσονες» αλλά και αυτοί που τόλμησαν στο πέρασμα των αιώνων να ορθώσουν το ανάστημά τους σε κάθε μορφής εξουσία, να δώσει φωνή σ’ αυτούς που δεν μπόρεσαν να μιλήσουν.
Με την τριλογία του Μνήμη της φωτιάς, η οποία τον καθιέρωσε ως έναν από τους κορυφαίους συγγραφείς της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, στόχος του ήταν «να συμβάλει στη διάσωση της λεηλατημένης μνήμης ... κυρίως της Λατινικής Αμερικής, γης αγαπημένης και περιφρονημένης».
Με τους Καθρέφτες –έργο στο οποίο το στοιχείο του μύθου είναι λιγότερο έντονο, καθώς το βάρος πέφτει κυρίως στην Ιστορία– ο στόχος αυτός δεν αφορά πλέον στον αμερικανικό περίγυρο αλλά αποκτά οικουμενική διάσταση: ο Γκαλεάνο γράφει μια «σχεδόν παγκόσμια ιστορία», που ξεκινά από τους κοσμογονικούς μύθους και την εμφάνιση του ανθρώπου στη γη και φτάνει μέχρι την αυγή του 21ου αιώνα. Ο συγγραφέας εφαρμόζει την αφηγηματική τεχνική που αποτελεί πλέον «σήμα κατατεθέν» του έργου του: το βιβλίο αποτελείται από εξακόσια μικρά αφηγήματα-βινιέτες που αναπτύσσονται με χρονολογική τάξη και, συχνά, αποτελούν σύντομες θεματικές ενότητες.
Το εύρος του περιεχομένου είναι τεράστιο, και ο αναγνώστης που δεν γνωρίζει το έργο του Γκαλεάνο θα μπορούσε να αναρωτηθεί, πριν πάρει το βιβλίο στα χέρια του: Ποια συνοχή μπορεί να έχει ένα βιβλίο που από τις σελίδες του περνούν μορφές τόσο ανόμοιες όπως ο Αδάμ και η Εύα, η Χατσεπσούτ, ο Λάο Τσε, ο Αριστοτέλης και ο Θαλής, ο Μωάμεθ, ο Δον Κιχώτης, ο Μαρκ Τουέιν και ο Χριστόφορος Κολόμβος, ο Όσκαρ Ουάιλντ και ο Τζορτζ Μπους, ο Μαρκήσιος ντε Σαντ, ο Γκαουντί, ο Πατρίς Λουμούμπα και ο Πελέ; Πώς συσχετίζονται θέματα όπως η γέννηση της φωτιάς και οι πρώτες βραχογραφίες με την εμφάνιση των κοινωνικών τάξεων, τη φαλλοκρατία, τη ρύπανση, τη μετανάστευση, την Εκκλησία, την αποικιοκρατία, το αυτοκίνητο, τα βασανιστήρια, την ελεύθερη αγορά, το ποδόσφαιρο, το πετρέλαιο και τόσα άλλα θέματα;
Κι όμως, υπάρχει ένα νήμα που συνδέει όλες αυτές τις ιστορίες και τα θέματα. Ο Γκαλεάνο δεν περιπτωσιολογεί, δεν παραθέτει απλώς παραλειπόμενα της ιστορίας. Βασικός άξονας της σκέψης του είναι ότι, για να μπορέσει ο σύγχρονος άνθρωπος να συνειδητοποιήσει την πολυμορφία και τις δυνατότητες του κόσμου του πρέπει να ανακτήσει τη συλλογική μνήμη· το σήμερα είναι καθρέφτης του χτες, και για να το συλλάβεις στην ολότητά του πρέπει να αποτινάξεις τα στερεότυπα και τις μονοσήμαντες ερμηνείες τις οποίες έχουν επιβάλει οι εξουσιαστικές αφηγήσεις του παρελθόντος. Γι’ αυτό και συχνά ο συγγραφέας συσχετίζει στις ιστορίες του το παρελθόν με το παρόν, διαφορετικές εποχές, διαφορετικούς πολιτισμούς, προσφέροντας έτσι ερμηνευτικά κλειδιά.
Κάθε αφήγημα στους Καθρέφτες, χωρίς εξαίρεση, πέρα από την ιστορική του αφετηρία, μας διδάσκει ότι κάθε ιστορική εμπειρία είναι κοινό κτήμα όλων των ανθρώπων, υπερβαίνει τους χωροχρονικούς συσχετισμούς της και αφορά σε όλους τους ανθρώπους και σε όλες τις εποχές.
Χαρακτηριστικό είναι το αφήγημα του «Ήρωα»: «Πώς θα ήταν ο πόλεμος της Τροίας αν τον εξιστορούσε ένας ανώνυμος στρατιώτης; Ένας απλός Έλληνας στρατιώτης, αγνοημένος από τους θεούς, με μόνο τους γύπες που πετούν πάνω από τις μάχες να τον προσέχουν; Ένας επιστρατευμένος αγρότης, που κανείς δεν τον τραγούδησε και κανείς δεν έκανε το άγαλμά του; Ένας οποιοσδήποτε άνδρας, που ήταν υποχρεωμένος να σκοτώνει και δεν είχε καμιά όρεξη να πεθάνει για τα μάτια της Ωραίας Ελένης; Μήπως εκείνος ο στρατιώτης είχε προαισθανθεί ό,τι αργότερα ο Ευριπίδης θα επιβεβαίωνε; Ότι η Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία, ότι μονάχα η σκιά της ήταν εκεί; Ότι δέκα χρόνια σφαγές έγιναν για έναν άδειο χιτώνα;Κι αν ο στρατιώτης είχε επιζήσει, τι θα θυμόταν; Ποιος ξέρει. Ίσως τη μυρωδιά. Τη μυρωδιά του πόνου, απλά και μόνο.
Τρεις χιλιάδες χρόνια μετά την πτώση της Τροίας, οι πολεμικοί ανταποκριτές Ρόμπερτ Φισκ και Φραν Σεβίλια μάς λένε πως οι πόλεμοι έχουν μυρωδιά. Ήταν παρόντες σε πολλές μάχες και γνωρίζουν καλά εκείνη τη γλυκερή και ζεστή μυρωδιά σαπίλας, που κολλάει στο σώμα σου και εισχωρεί σε όλους τους πόρους. Πρόκειται για μια εμετική μυρωδιά που δεν σε εγκαταλείπει ποτέ.
Αυτό λοιπόν το εγχείρημα ανάκτησης της συλλογικής μνήμης, που υπερβαίνει γεωγραφικά σύνορα, μεμονωμένες προσωπικότητες, επιμέρους πολιτισμούς, μοιράζεται ο Εδουάρδο Γκαλεάνο με τους αναγνώστες του στους Καθρέφτες, με την πένα ενός συγγραφέα που έχει ζυγίσει και έχει μετρήσει κάθε του λέξη, για να μιλήσει για την ουσία των πραγμάτων.
Τον Απρίλιο του 2009 ο Εδουάρδο Γκαλεάνο βρέθηκε στο επίκεντρο της διεθνούς δημοσιότητας, όταν στη σύνοδο των αμερικανικών κρατών στο Τρινιντάντ ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγο Τσάβες, μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες, προσέφερε στον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ένα αντίτυπο του Las venas abiertas de America Latina (Οι ανοιχτές πληγές της Λατινικής Αμερικής, 1971).
Το βιβλίο έγινε ξαφνικά διεθνές μπεστ-σέλερ, πολλές ωστόσο δυτικές εφημερίδες έσπευσαν να κάνουν λόγο για ένα βιβλίο «κλασικό στους αριστερούς κύκλους» από έναν «στρατευμένο» συγγραφέα. Ο ίδιος ο Γκαλεάνο απορρίπτει τις εύκολες ταξινομήσεις, πολιτικές και λογοτεχνικές, αλλά αρνείται επίσης τη μεταμοντέρνα αντίληψη που θέλει τον συγγραφέα ηθικά και πολιτικά αποστασιοποιημένο και αμέτοχο στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Όπως ο ίδιος υποστηρίζει, αισθητική και ηθική είναι στοιχεία αξεχώριστα, υπηρετώντας την ενότητα του ανθρώπινου λόγου. Ο λόγος ύπαρξης του συγγραφέα δεν είναι απλά το παιχνίδι των λέξεων, αλλά το να συμβάλλει στη νοηματοδότηση του κατακερματισμένου κόσμου μας.
Διαβάστε επίσης του ιδίου (με βιογραφικό του συγγραφέα):
"Η μνήμη της φωτιάς Ι. Η αρχή"
Το βιβλίο μπορείτε να το αγοράσετε από εδώ.
__________________________________
Εδουάρδο Γκαλεάνο (Eduardo Galeano): "Καθρέφτες - Μια σχεδόν παγκόσμια ιστορία" - μετάφραση: Ισμήνη Κανσή
ISBN 978-960-4860-10-4 - σελ. 400 - τιμή 22,00 ευρώ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου