Παγκοσμιοποίηση, εθνικισμός και Ισλάμ

[ παρουσίαση ]

Οι τεράστιες πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα κατά τις τελευταίες δεκαετίες στον μουσουλμανικό κόσμο έχουν επηρεάσει και τον τρόπο με τον οποίο ο μουσουλμανικός κόσμος αντιμετωπίζει την Δύση αλλά και το ίδιο το Ισλάμ. Οι αλλαγές αυτές συνθέτουν ένα νέο τοπίο ασάφειας και αοριστίας που δεν καθορίζεται πλέον από αυστηρούς κανόνες ισλαμικής νομιμοφροσύνης και ηθικής.

Οι κύριες συνιστώσες αυτών των αλλαγών, η διάχυση της σύγχρονης επικοινωνιακής τεχνολογίας στους νεανικούς πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής, της Κεντρικής Ασίας αλλά κα των μουσουλμανικών διασπορών της Αμερικής και της Ευρώπης, η απρόσωπη βία και ο τρόμος της αλ Κάιντα και η διεθνής Οι κύριες συνιστώσες αυτών των αλλαγών, η διάχυση της σύγχρονης επικοινωνιακής τεχνολογίας στους νεανικούς πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής, της Κεντρικής Ασίας αλλά κα των μουσουλμανικών διασπορών της Αμερικής και της Ευρώπης, η απρόσωπη βία και ο τρόμος της αλ Κάιντα και η διεθνής

Φετχουλλάχ Γκιουλέν

απάντηση σε αυτήν, αλλά, κυρίως, η αποδόμηση των παλαιών ισλαμικών θεσμών γνώσης, οδήγησαν σε νέους δρόμους τις αναζητήσεις ως προς την σχέση του Ισλάμ και του μουσουλμανικού κόσμου με τον μοντερνισμό, τη Δύση, τις δημοκρατικές αξίες της και την έννοια της προόδου. Πολλοί μουσουλμάνοι διανοούμενοι, συγγραφείς και θρησκευτικοί και πολιτικοί ηγέτες έχουν επιχειρήσει τα τελευταία χρόνια να προσεγγίσουν με διαφορετικούς τρόπους και από διάφορες πλευρές αυτή την πραγματικότητα των νέων συσχετισμών. Ανάμεσά τους εξέχουσα θέση κρατά ο Τούρκος θρησκευτικός ηγέτης, πολιτικός και κοινωνικός ακτιβιστής, συγγραφέας και επιχειρηματίας Φετχουλλάχ Γκιουλέν.

Το βιβλίο «Παγκοσμιοποίηση, εθνικισμός και Ισλάμ» του Σωτηρίου Λίβα επιχειρεί μια πρώτη κριτική ανάγνωση και αποτίμηση της επιρροής που έχει ασκήσει και συνεχίζει να ασκεί ο Γκιουλέν στα θρησκευτικά, πολιτικά και κοινωνικά πράγματα της Τουρκίας. Η ύλη της μονογραφίας κινείται σε τρεις άξονες:

Ο πρώτος είναι η εξέταση του έργου και του λόγου του Γκιουλέν. Ο θρησκευτικός λόγος του Γκιουλέν είναι αποκομμένος από την σχολαστική ισλαμική παράδοση, χωρίς αναφορές στο ισλαμικό δίκαιο και τη θεολογία, με έντονες σουφικές επιρροές (τουλάχιστον ως προς την λυρική – συναισθηματική επιφάνεια του λόγου αυτού). Ο πολιτικός – κοινωνικός του λόγος αποκλείει οποιεσδήποτε ισλαμιστικές διεκδικήσεις και αποδέχεται και στηρίζει την πλήρη συμβατότητα του Ισλάμ με τον μοντερνισμό, την πρόοδο, τη δημοκρατία και την φιλελεύθερη οικονομία.

Ο Γκιουλέν δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο εκπαιδευτικό έργο της οργάνωσής του, προωθώντας στο εσωτερικό και το εξωτερικό ένα πρότυπο μίμησης του τουρκικού παραδείγματος, δηλαδή του συνδυασμού τουρκικού εθνικισμού, κοσμικοδοξίας, αποδοχής δυτικών φιλελεύθερων οικονομικών αρχών και ρεπουμπλικανικών πολιτικών αρχών και Ισλάμ. Η ίδια του η οργάνωση αποτελεί περισσότερο ένα αποκεντρωμένο και επιφανειακά χαλαρό σύνολο δικτύων εθελοντών, που αντιμετωπίζουν τον Γκιουλέν περισσότερο ως σύμβολο και σημείο εστίασης παρά ως αρχηγό.

Ο δεύτερος άξονας του βιβλίου είναι η εξέταση της επιρροής που ασκεί ο Γκιουλέν στη Δύση και του τρόπου με τον οποίο η δυτική βιβλιογραφία και τα δυτικά (κυρίως αμερικανικά) κέντρα εξουσίας έχουν αγκαλιάσει και προωθούν τον Γκιουλέν ως την μορφή εκείνη που διαμορφώνει ένα Ισλάμ καθαρό, χωρίς σχολαστικισμούς, προοδευτικό, ειρηνικός, συμβατό προς την πρόοδο και την οικονομική και πολιτική παγκοσμιοποίηση.

Ο τρίτος παράλληλος άξονας του βιβλίου είναι η προσπάθεια ανίχνευσης της γενεαλογίας του λόγου του Γκιουλέν, δηλαδή των σχέσεων αυτού του λόγου με τον τουρκικό παραδοσιακό εθνικιστικό - θρησκευτικό λόγο. Παρουσιάζεται μια ιστορική ανασκόπηση τόσο της επίσημης οθωμανικής κωδικοποίησης των ισλαμικών κανόνων όσο και της κεμαλικής πολιτικής εκκοσμίκευσης του κράτους και της τουρκικής κοινωνίας. Καταδεικνύεται η τελικώς επιτυχημένη προσπάθεια (τόσο των Οθωμανών σουλτάνων όσο και του τουρκικού κράτους) να περιορισθεί η θρησκεία στον ιδιωτικό χώρο των πιστών, κατ’ απόκλιση από τις ισλαμικές πολιτικές Αρχές που ορίζουν την σύγχυση ιδιωτικού – δημόσιου και θρησκείας – πολιτικής. Συγχρόνως όμως η θρησκεία ακόμη και σήμερα παραμένει βασικό σύμβολο νομιμοποίησης πολιτικών επιδιώξεων και σημαντικός παράγοντας στο πολιτικό παιχνίδι της χώρας.

Το βιβλίο έχει επτά κεφάλαια: το πρώτο εξετάζει τα κύρια βιογραφικά στοιχεία του Γκιουλέν, το δεύτερο την ιδεολογία και τον κοινωνικοθρησκευτικό του λόγο, το τρίτο την οργάνωσή του (διάρθρωση, βασικές αρχές λειτουργίας, μέλη), το τέταρτο τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες της οργάνωσης, το πέμπτο την πολιτική ιδεολογία και στάση του Γκιουλέν και την σχέση του με την τουρκική πολιτική κουλτούρα, το έκτο τα οικονομικά στοιχεία της οργάνωσης και το έβδομο την προβολή του Γκιουλέν ως του θρησκευτικού ηγέτη που μπορεί να συνομιλεί με τον πατριάρχη και τον πάπα στο πλαίσιο του διαθρησκευτικού διαλόγου.

Το βιβλίο συμπληρώνεται από εκτενή βιβλιογραφία, ευρετήριο όρων και ονομάτων και παράρτημα με μεταφράσεις κειμένων του Γκιουλέν.


Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Σωτήρης Σ. Λίβας είναι διδάκτωρ Γεωπολιτικής του Ιονίου Πανεπιστημίου και διδάσκει στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας.
________________________________________________
Σωτήρης Σ. Λίβας: "Παγκοσμιοποίηση, εθνικισμός και Ισλάμ - Ο λόγος και το έργο του Φετχουλλάχ Γκιουλέν στην Τουρκία και τον κόσμο"

ISBN 978-960-02-2381-1 - σελ. 144 - τιμή 9,00 ευρώ - έκδοση 2009