Ένας κόμπος όλα (κριτική)

[ γράφει ο Πάνος Γιαννάκαινας ]

Με αυτό το πρώτο της βιβλίο, η πολλά υποσχόμενη νέα συγγραφέας Ευσταθία Ματζαρίδου αποτολμά μια τομή σε αυτό που ονομάζουμε αυτογνωσία: η ανώνυμη ηρωίδα της ανακαλύπτει εκ νέου τον εαυτό της, σκύβοντας βαθιά μέσα της, όπου εκτός από το «σπλάχνο» που κυοφορεί φωλιάζουν και οι τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος.

Με θαρραλέες εναλλαγές εσωτερικών μονολόγων και σαρωτικές περιγραφές εν είδει αναμνήσεων, η γυναίκα – έγκυος της μυθιστορίας μας επιχειρεί μια γροθιά στο υπογάστριο της «κατεστημένης» ζωής της, σε μια προσπάθεια να τα ανατρέψει όλα!
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η συγγραφέας σπούδασε Ψυχολογία και επί σειρά ετών αφιερώθηκε σε αυτή την επιστήμη.

Η γραφή της κατ’ ουσίαν αποτελεί ένα βαθιά αποκαλυπτικό -ενίοτε δε και δραματικό- ψυχογράφημα μιας ώριμης (ηλικιακά) εγκύου γυναίκας, η οποία ζώνεται κυριολεκτικά από αμφιβολίες, ενοχές και συμπλέγματα που κατά το παρελθόν η ζωή της επαρχίας τής επέβαλλε κατά τρόπο σχεδόν καταλυτικό: η άτεγκτη θυμηδία της μητέρας, που συχνά ερμηνευόταν ως εκδήλωση μιας καλά παραλλαγμένης εκδικητικότητας, η αυστηρότητα του πατέρα, που λιγότερο έντονα και περισσότερο παθητικά συναινούσε προς την τακτική της συζύγου του, το απελπιστικά μικροαστικό επαρχιακό κοινωνικό περιβάλλον όπου η ίδια ανατράφηκε –όλα συνετέλεσαν στην ομολογούμενη λεηλασία ενός εύθραυστου και αγνού ψυχισμού, στην καταμαλθάκωση μιας υγιούς προσωπικότητας, η οποία ωστόσο βρίσκει την δύναμη να αμφισβητήσει, να παλέψει, να ματώσει αν χρειαστεί, προκειμένου να μην επιτρέψει την διαιώνιση αυτής της νοσηρής κατάστασης.

Αλλά, από πού πράγματι αντλεί η ηρωίδα μας αυτή την στεντόρεια δύναμη; Σε ποιες υπόγειες ψυχικές και νοητικές διαδρομές εμβαπτίζει τις ρίζες του κι απαντλεί την άλλοτε απολεσθείσα ισχύ της τούτη η εκρηκτική απόφαση του «ποτέ πια!»;

Σαφώς, στην αναμονή της γέννησης του παιδιού της. Η ηρωίδα, ενόψει της μέλλουσας έλευσης του σπλάχνου της σ’ έναν κόσμο-όμηρο παραλογισμών, αυταρχικότητας και υποκρισίας, απλώνει στοργικά τα φτερά της για να προστατέψει την ύπαρξη: πρώτα τον εαυτό της τον ίδιο, μετά το βλαστάρι της. Αγαπώντας τον εαυτό της –μόνον έτσι θα μπορούσε να νοηθεί μια θεμέλια αγάπη προς το πλάσμα που φέρνει στο φως της ζωής. Σχεδιάζει την επανάστασή της και ορκίζεται να την πραγματώσει, αθεράπευτα ρομαντική, αθεράπευτα δυναμική, έτσι όπως ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε. Επιτυγχάνει μια τίμια και δίκαιη αυτοκριτική, αναιρεί, ανακαλεί, επαναπροσδιορίζει και, τελικά, ανακαλύπτει το στίγμα της στον ωκεανό της ύπαρξης.

Η συγγραφέας διαθέτει απαράμιλλη τεχνική στο ξεγύμνωμα του ανθρώπινου ψυχικού κόσμου. Χωρίς αναστολές, με αμεσότητα και ευθύτητα, ασυμβίβαστα, υποτάσσει τον λόγο της στην αλήθεια και μας οδηγεί μέσα από δρόμους σκολιούς στο ξημέρωμα ενός άλλου κόσμου, μιας άλλης διάστασης του «σκέπτεσθαι» και του «αισθάνεσθαι». Ακάματος σκαπανέας του γραπτού λόγου, η Ευσταθία Ματζαρίδου παραδέχεται ότι συνέλεξε το υλικό της εδώ και αρκετά χρόνια, με πειθήνια εμμονή και μεράκι ζηλευτό, αξιέπαινο, ώστε τώρα να μας προσφέρει όλο αυτό το λογοτεχνικό «καταστάλαγμα» μέσα από τις γεμάτες ορμή σελίδες αυτού του πραγματικά φροντισμένου βιβλίου των εκδόσεων Μεταίχμιο.

«Ένας κόμπος όλα» -τίτλος καταλυτικός, περιεκτικός. Κείμενο που ακραγγίζει το αιρετικό, μα συνάμα και το τόσο απτά, το τόσο δικαιωματικά σεβαστό. Ύφος εξομολογητικό, κυριαρχούμενο από συναισθήματα πικρά και ταυτόχρονα εμπνευσμένα από μια διάθεση αντίστασης και ανυποταξίας. Ανάγνωση που θα σας χαρίσει πρωτόγνωρες συγκινήσεις, γραφή ανατρεπτική, παθολογική, εξαίρετη.

Ας ευχηθούμε το επόμενο βιβλίο της κας Ματζαρίδου να σταθεί στο βάθρο αυτού του πρώτου τολμήματός της. Εγώ, τουλάχιστον, το πιστεύω...