Ο Ντενί Γκετζ δεν μένει πια εδώ

Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

Ο Ντενί Γκετζ δεν μένει πια εδώ. Ο συγγραφέας του φημισμένου μυθιστορήματος «Το θεώρημα του παπαγάλου», ο μαθηματικός που προσπάθησε να διώξει τη μαθητική αλλά και μετα-μαθητική φοβία των ανθρώπων για τα μαθηματικά, ο ερευνητής, ο πολιτικοποιημένος διανοούμενος, έφυγε από τη ζωή το Σάββατο 24 Απριλίου, σε ηλικία 69 ετών.

«Πιστεύω ότι σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κατά του λαού. Για ποια Ευρώπη μιλάμε; Η Ευρώπη έχει γίνει σαν ένας κακός αστυφύλακας που μαστιγώνει και δεν αφήνει την κυβέρνηση να κάνει αυτό που θέλει.» αυτή τη δήλωση μου είχε κάνει, μεταξύ άλλων σε συνέντευξη που μου παραχώρησε τον Σεπτέμβριο του 2008, όταν είχε έλθει στην Ελλάδα για την παρουσίαση του βιβλίου του «Η έπαυλη των ανδρών» (Εκδόσεις Ψυχογιός) Ο ίδιος μάλιστα αναρωτιόταν «Γιατί ο λαός δεν επαναστατεί»! Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι οι προβληματισμοί εκείνοι ακούγονται εξαιρετικά επίκαιροι δύο χρόνια μετά, με την οικονομική κρίση να… παραβιάζει την πόρτα και να μπαίνει στο σπίτι μας!

Ο Ντενί Γκετζ ερχόταν συχνά στην Ελλάδα, εκείνη τη φορά όμως είχε κάνει πραγματική «περιοδεία» σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ηράκλειο για να δώσει σε πολλούς Έλληνες αναγνώστες του την ευκαιρία να τον ακούσουν. Είχε πληροφορηθεί ότι στην Ελλάδα λειτουργούν οι Λέσχες Ανάγνωσης και ότι υπήρχαν μαθητές που είχαν διαβάσει τα βιβλία του. Όχι μόνο το «Θεώρημα του παπαγάλου» για το οποίο έγινε παγκόσμια γνωστός , αλλά και «Τα αστέρια της Βερενίκης» το «Μηδέν» και άλλα. Οι μαθητικές Λέσχες Ανάγνωσης που λειτουργούν με την υποστήριξη της ομάδας Θαλής και Φίλοι και αξιοποιούν τη λογοτεχνική αφήγηση για να ενεργοποιήσουν μία εναλλακτική προσέγγιση στα μαθηματικά, τον είχαν ενθουσιάσει, καθώς δεν λειτουργούν σε άλλη χώρα.

«Οι αναγνώστες που έχουν ανάγκη από οξυγόνο, ανακαλύπτουν ότι το σύμπαν των μαθηματικών βρίθει από ιστορίες, δράματα, πάθη. Συχνά βιώνουν την αποκάλυψη ότι όλα όσα είχαν μάθει μέσα στα χρόνια και τους προκαλούσαν αποστροφή, μπορούν να έχουν φοβερό ενδιαφέρον. Πάθη, δράματα, απογοητεύσεις είναι καμιά φορά ιδιαίτερα γοητευτικά μέσα στη διαδικασία της γνώσης.» Αυτό είχε επισημάνει ο Ντενί Γκετζ σε συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει παλαιότερα, όταν τον ρώτησα πώς εξηγεί τη γοητεία που ασκούν οι «μαθηματικές ιστορίες» σε μαθηματικούς και μη μαθηματικούς.

Ο Ντενί Γκέτζ υπήρξε πολύπλευρη προσωπικότητα, από εκείνες που δύσκολα συναντά κανείς στην εποχή μας και ασχολήθηκε με πολλά πεδία του ανθρώπινου επιστητού. Εκτός από μαθηματικός και συγγραφέας, ήταν καθηγητής της Ιστορίας των Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Paris VIII, υπήρξε τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας Liberation , όπου είχε δημοσιεύσει χρονογραφήματα, όπου συνδύαζε τη μαθηματική σκέψη με την παρουσίαση των απόψεών του για την πολιτική, την παιδεία, τον πολιτισμό. Επίσης υπήρξε σεναριογράφος και είχε τιμηθεί με το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου 1987 για την ταινία «Η τελευταία Παρασκευή του Σεπτέμβρη».

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το «Θεώρημα του Παπαγάλου» υπήρξε το πιο διάσημο έργο του. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα εμβληματικό σε αυτό που αποκαλούμε σήμερα «Μαθηματική λογοτεχνία» , μεταφράστηκε σε 18 γλώσσες και πούλησε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα παγκοσμίως. Στην Ελλάδα είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά το 1999 από τις εκδόσεις Πόλις , σε μετάφραση Τεύκρου Μιχαηλίδη. Πρόσφατα, όπως σας είχαμε ενημερώσει από την ιστοσελίδα του Bookpress επανακυκλοφόρησε , σε νέα αναθεωρημένη μετάφραση του Τεύκρου Μιχαηλίδη, από τις Εκδόσεις Κέδρος.

Άλλα βιβλία του Ντενί Γκετζ που κυκλοφορύν στα ελληνικά είναι: «Το μέτρο του κόσμου» (Τραυλός 2002), «Επιχείρηση Μεσημβρία» (Τραυλός 2002), «La Bela- Η αυτοβιογραφία μιας καραβέλας» (Τραυλός 2003), «Τα αστέρια της Βερενίκης» (Ψυχογιός 2006), «Το δωρεάν δεν αξίζει πλέον τίποτα» (Κέδρος 2007), «Η Έπαυλη των Ανδρών» (Ψυχογιός 2008), «Εξηγώντας τα μαθηματικά στις κόρες μου» (Κέδρος 2008).

Η συνέντευξη

«Αντιμετωπίζω την επιστήμη με κριτικό μάτι. Υπάρχουν επιστήμονες μαθηματικοί που εργάζονται στον τομέα των οικονομικών και του χρηματιστηρίου και αυτή τη στιγμή είναι υπεύθυνοι για τη διεθνή οικονομική κρίση. Είναι επιστήμονες απομακρυσμένοι από την κοινωνία που λειτουργούν προς όφελος του δικού τους κόσμου. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν υπάρχει μόνο η αλήθεια της επιστήμης υπάρχει και η αλήθεια της λογοτεχνίας, της ποίησης, της ιστορίας.» Αυτή ήταν η απάντηση του Ντενί Γκετζ στην ερώτηση, αν είναι αισιόδοξος για το μέλλον της επιστήμης στη σύγχρονη εποχή. 

Ο διακεκριμένος Γάλλος συγγραφέας, μαθηματικός και καθηγητής Ιστορίας που βρίσκεται αυτές τις μέρες στη χώρα μας με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του βιβλίου του «Η έπαυλη των ανδρών» (Εκδόσεις Ψυχογιός) μίλησε για την ιδιοφυία και την τρέλα και τον κεντρικό ήρωα του βιβλίου του που είναι κορυφαίος Γερμανός μαθηματικός και δημιουργός της Θεωρίας των Συνόλων Γκέοργκ Κάντορ, ο οποίος πέρασε τελευταίο μέρος της ζωής του σε ψυχιατρείο. Ο συγγραφέας του διεθνούς best-seller «Το θεώρημα του Παπαγάλου» (Εκδόσεις Πόλις) μίλησε επίσης για την Ευρώπη, για την πολιτική και για τον Νικολά Σαρκοζί.

- Πώς αποφασίσατε να γράψετε ένα μυθιστόρημα για τον Γκέοργκ Κάντορ;

Με ενθουσίαζε από παλιά η προσωπικότητα του Κάντορ, διότι πίστευα ότι ήταν ένας άνθρωπος που έκρυβε μέσα του πολύ πάθος. Με εντυπωσιάζει επίσης το γεγονός ότι ήταν μία απλή ευφυΐα. Έβλεπε τα μαθηματικά με πολύ απλό τρόπο και οι ιδέες του είναι κατανοητές από όλο τον κόσμο. Αναρωτιέται κανείς γιατί αυτό να μην το έχω σκεφτεί κι εγώ αφού είναι τόσο απλό;

- Αναγνωρίζετε κοινά σημεία ανάμεσα στον εαυτό σας και τον Κάντορ;

Πιθανόν να μοιάζουμε στην τρέλα!... Πάντως πιστεύω ότι η τρέλα είναι η χειρότερη ασθένεια που υπάρχει διότι ο πόνος είναι εσωτερικός και αβάσταχτος. –Δεν είναι παράδοξο το γεγονός ότι ο άνθρωπος που δημιούργησε τη θεωρία των συνόλων έπασχε από ψυχολογικά προβλήματα;

Δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάποια σύνδεση ανάμεσα στα μαθηματικά και την τρέλα. Ο Κάντορ έλεγε ότι η ουσία των μαθηματικών είναι η ελευθερία.

- Θεωρείτε ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στην απόλυτη λογική και την παράνοια;

Η εμμονή με την απόλυτη λογική είναι μπορεί να γίνει παράνοια. Η απόλυτη λογική μπορεί να γίνει παρανοϊκή, όχι τα μαθηματικά.

- Είναι γνωστό ότι η πολιτική σάς ενδιαφέρει. Είστε αισιόδοξος για το μέλλον; Πιστεύετε ότι ο Νικολά Σαρκοζί ανήκει στη σειρά των μεγάλων πολιτικών που από παράδοση έχει δημιουργήσει η Γαλλία;

Είμαι αισιόδοξος για τις μικρές ομάδες πολιτών που δημιουργούνται μέσω του Ίντερνετ σε διάφορες χώρες. Πιστεύω ότι αυτή η πολιτική θα αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία. Πάντως αναρωτιέμαι γιατί ο λαός δεν επαναστατεί. Πιστεύω ότι ο Σαρκοζί έκανε μία συντηρητική επανάσταση όπως η Θάτσερ και νομίζω ότι τα κατάφερε. Αυτή η πολιτική είναι που έχει δημιουργήσει την κρίση σήμερα.

- Πώς βλέπετε το μέλλον της Ευρώπης;

Είμαι αντίθετος με την Ευρώπη και στο τελευταίο δημοψήφισμα που έγινε στη Γαλλία ψήφισα κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιστεύω ότι σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κατά του λαού. Για ποια Ευρώπη μιλάμε; Η Ευρώπη έχει γίνει σαν ένας κακός αστυφύλακας που μαστιγώνει και δεν αφήνει την κυβέρνηση να κάνει αυτό που θέλει.

- Και η αριστερά;

Είμαι θυμωμένος με την αριστερά γιατί σήμερα ακολουθεί δεξιά πολιτική ενώ η δεξιά δεν είναι αριστερά και επομένως δεν υπάρχει αριστερή πολιτική.